İnsanoğlunun varoluşundan bugüne kadar sağlık alanında ihtiyaçlar doğrultusunda çeşitli gelişmeler yaşanmış ve yaşanmaya devam etmektedir. Geçmişten günümüze birçok hastalığın tedavisi bulunmuş, birçoğunun ise ilerleyişinin önüne geçilmiş ya da yavaşlatılmıştır. Bireylerin, hayatlarını sağlıklı olarak sürdürebilmeleri için hastalık süreçlerinde uygun şekilde sağlık bilgisine ulaşmaları, anlamaları ve bu bilgiye uygun davranabilmeleri önem kazanmış, bu alanda yapılan çalışmalarla da “sağlık okuryazarlığı” kavramı ortaya çıkmıştır.
“Sağlık okuryazarlığı; bireylerin iyi sağlık halinin sürdürülmesi ve geliştirilmesi amacıyla doğru bilgiye erişmek, anlamak ve kullanmak için gerekli olan bilişsel-sosyal beceri kapasitesi” şeklinde tanımlanmaktadır. Sağlık okuryazarlığının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, sağlık alanında hizmet sunum kalitesinin artırılmasına, maliyetlerin azaltılmasına ve toplum sağlığının iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır.
Bir toplumda Sağlık Okuryazarlığı yetersiz ise;
- Gereksiz hastane masrafları ile sağlık harcamalarının artmasına,
- Koruyucu sağlık hizmetlerinin kullanımının azalmasına, toplum sağlığının bozulmasına,
- Kronik hastalıkların (böbrek hastalıkları, akciğer hastalıkları, şeker hastalığı, romatizmal hastalıklar, depresyon vs.) yönetiminde güçlüklere,
- Tedaviye uyumun azalmasına,
- Yanlış ilaç kullanımına bağlı antibiyotik direncinin artmasına,
- Sağlık hizmetlerine başvurunun artmasına,
- Hastane yatış sürelerinin uzamasına,
- Gereksiz tetkik yaptırma oranlarının artmasına,
- Gereksiz acil servis kullanımlarının artmasına,
- Gereksiz işgücü kayıplarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Sağlık Okuryazarlığının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasının; sağlık alanında hizmet sunum kalitesinin artırılmasına, maliyetlerin azaltılmasına ve toplum sağlığının iyileştirilmesine katkı sağlayacağı bilinmektedir.
Bir toplumda Sağlık Okuryazarlığının gelişmiş olması;
- Koruyucu sağlık hizmetlerinin yeterince kullanılmasına ve çoğu hastalığın oluşmadan önlenmesine,
- Tarama testlerinin kullanılmasına, kanserlerin erken teşhisine ve ilerlemesinin durdurulmasına ve buna bağlı ölümlerin azalmasına,
- Hangi bilgiye nasıl ulaşacağını bilen kişinin; internet, sosyal medya veya basında her söylenen ya da yazılanı dikkate almamasına ve sağlığını tehlikeye atacak uygulamalara yönelmemesine,
- Hangi sağlık tesisine, hangi hekime başvurması gerektiğinin bilinmesiyle birlikte sağlık hizmetine binen yükün azalmasına, acillerin gereksiz kullanımının önüne geçilmesine, işgücü kaybının önlenmesine, sağlık maliyetlerinin azalmasına,
- Reçeteleri okumayı, ilaçları kullanmayı bilen toplumda yanlış ilaç kullanımına bağlı sağlık riskleri azalmasına ve antibiyotik direnci gelişiminin önlenmesine,
- Sağlığın ekonomiye getirdiği yükün azalmasına, kaynakların başka alanlara veya toplum refahının gelişmesine aktarılmasına olanak sağlamaktadır.
Çalıştay Kırşehir’de Gerçekleştirildi
Sağlıkta Okuryazarlık bilincine katkıda bulunmak amacıyla, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi ile Cihannüma Dayanışma ve İşbirliği Derneği uhdesinde, Kırşehir Valiliği, Dünya Sağlık Örgütü, Gazi Üniversitesi, Sağlık ve Medeniyet Derneği’nin katkıları ile 17-18 Kasım 2023 tarihinde “AHİ-SOY 2023 Kırşehir Sağlık Okuryazarlığı Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir.
Koruyucu sağlık hizmetlerinin ön plana çıkarılmasında son derece kritik bir öneme sahip olan Sağlık Okuryazarlığı konusundaki akademik alanda oluşan bilgi birikiminin, alanda çalışan uzman deneyimleri ile birleştirilerek ilgili sorunların tartışıldığı “AHİ-SOY 2023 Kırşehir Sağlık Okuryazarlığı Çalıştayı” ülkemizin değişik bölgelerinden 150’ye yakın akademisyen, alan uzmanı ve öğrencinin katılımı ile tamamlanmıştır. Çalıştayda benzer çalışmalardan farklı olarak Nevşehir, Kayseri, Sivas ve Aksaray illerindeki üniversitelerde öğrenim görmekte olan öğrencilerin katılımı ile özel bir çalışma grubu oluşturulmuştur.
Çalıştayın açılış bölümünde Organizasyon Komitesi adına Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ali GÜNEŞ, Sağlık ve Medeniyet Derneği adına Prof. Dr. Özkan ÜNAL, Cihannuma Dayanışma ve İşbirliği Derneği adına Genel Başkan Yardımcısı Dr. Yusuf EREN, Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdür Yardımcısı Dr. Köksal HAMZAOĞLU, Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisi Başkanı Batyr BERDYKLYCHEV, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr. Mustafa Kasım KARAHOCAGİL, Kırşehir Valisi Sayın Hudayar Mete BUHARA konuşmalarını gerçekleştirmişlerdir. Açılış konuşmalarında tüm konuşmacılar tarafından, İsrail’in Filistin vatandaşlarına yönelik 07 Ekim 2023 tarihinde başlattığı insanlık tarihinin en büyük soykırımlarından birisi olan “Gazze Soykırımı”na değinilerek tüm ulusal ve uluslararası taraflar bu vahşetin durdurulmasına yönelik çağrıda bulunulmuştur.
Açılış konuşmaları sonrası Prof. Dr. Ali GÜNEŞ moderatörlüğünde gerçekleştirilen panelde Prof. Dr. Orhan KOÇAK “Örnek Saha Çalışmalarının Sonuçları”, Gazi Üniversitesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Seçil ÖZKAN “Sağlık Davranışı Değişiminde Sağlık Okuryazarlığının Rolü”, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Daire Başkanı Burak ULUBAY tarafından “Sosyal Medya ve Sağlık Okuryazarlığı”, Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisinden Prof. Dr. Toker ERGÜDER “Afetlerde Dünya Sağlık Örgütünün Yaklaşımı ve Uluslararası Örgütler”, Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Dr. Mustafa ÖRNEK “Sağlık Bakanlığı Sağlık Okuryazarlığı Politikaları” konulu sunumlarını yapmışlardır.
Çalıştay her biri Sağlık Okuryazarlığı ile ilişkili farklı konulara değinen 4 grup halinde gerçekleştirilmiştir. Grup çalışmalarında ilgili konular
- i) Dünyada ve ülkemizde mevcut durum ve iyi uygulama örnekleri,
- ii) Ülkemizde sahada ve özellikle deprem bölgelerinde sağlık okuryazarlığı açısından yapılması gerekenler,
iii) Kurum, kuruluş ve paydaşlarımızın yapması gerekenler şeklinde üç başlık halinde tartışılmıştır.
Çalıştayda oluşturulan çalışma grupları şu şekildedir:
- Sosyal politika açısından sağlık okuryazarlığı: Sosyal politika açısından sağlık okuryazarlığı konusundaki sorunlar ortaya konularak, etkili bir sağlık okuryazarlığı sisteminin inşa edilmesi için bu alanda atılması gereken adımlar üzerinde müzakere edilmiştir.
- Eğitim açısından sağlık okuryazarlığı: Sağlık okuryazarlığı konusunda eğitim alanındaki sorunlar ve atılması gereken adımlar üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.
- İletişim açısından sağlık okuryazarlığı: Toplumda sağlık okuryazarlığının gelişimi sürecinde; iletişimin önemi ile iletişim sorunlarının nitelikli sağlık hizmetine erişim ve sağlıkta yaşanan şiddet olaylarının önüne geçilmesi konularında sorun ve çözüm önerileri müzakere edilmiştir.
- Üniversite öğrencileri açısından sağlık okuryazarlığı: Birçok çalıştaydan farklı olarak, üniversite öğrencilerinin de katıldığı bu çalışma grubunda; sağlık alanında eğitim gören üniversite öğrencilerinin konuya dair fikir ve önerileri ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kapsamda Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Kapadokya Üniversitesi, Kayseri Erciyes Üniversitesi, Aksaray Üniversitesi’nden Tıp Fakültesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Hemşirelik, Çocuk Gelişimi, İlk yardım ve Acil Sağlık Hizmetleri gibi bölüm öğrencilerinin katılımı ile Yüksek Öğretimde öğrenim gören öğrencilerin gözünden sağlık okuryazarlığı ile ilgili sorunların ortaya konulması amaçlanmıştır.
Sağlık okuryazarlığı ile ilgili tüm paydaşların bir araya getirilerek, ülkemizde sağlık okuryazarlığının geliştirilmesi için atılacak adımların masaya yatırıldığı çalıştayda, grup raporlarının tamamlanma süreci devam etmektedir. Raporların tamamlanması ile elde edilen çıktıların ülkemizde sağlık okuryazarlığının geliştirilmesi adına ilgili tüm kurum, kuruluş ve kamuoyu ile paylaşılması planlanmaktadır.
