Giriş:
Tarihî ve coğrafî olarak, tarihin her döneminde Kıbrıs’ta varlıklarını yoğun bir şekilde devam ettiren Yahudiler’in 2004 Annan Planı Referandumu’ndan sonra toprak konusu ile ilgili belirsizliklerin kalkması[i] neticesinde hem Güney’de hem de Kuzey’de farklı şekillerde dört bine yakın şirket ve bu şirketlere bağlı olarak kırk bin hektara yakın arazi aldıkları; nüfuslarının ise zaman zaman yüz bini geçtiği tahmin edilmektedir. Ada’da yaygın olarak faaliyet gösteren Yahudi cemaatlerinden en güçlüsü Şabat olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu cemaatin, Kıbrıs’taki tüm yerleşim sürecini yönettiği hatta başta Türkiye doğumlu cemaat üyeleri olmak üzere bazı cemaat üyelerini KKTC vatandaşı yaptırarak sınırsız mülk edinmelerine yönelik ciddi kaynak aktardıkları iddia edilmektedir. KKTC vatandaşı yapılan tüm yabancılar sınırsız toprak alabilmekte, şirket kurabilmekte ve yine sınırsız yatırım yapabilmektedirler.
2004 Annan Planı Sonrası Yeni Yahudi Yatırımcıların Adadaki Yatırımları[ii]
2004 yılı Yahudiler için Kıbrıs’ta bir dönüm noktasıdır. 24 Nisan 2004 tarihinde yapılan referandum ile birlikte Yahudiler Kıbrıs Meselesi ile ilgili temel sorunları ve çözüm önerilerini analiz ederek Kıbrıs’taki faaliyetlerine hız vermişlerdir. Bu bağlamda, 2004 yılından hemen sonra gayrı resmî; 2008 sonrası ise yarı resmî olarak Girne Karaoğlanoğlu beldesinde iki katlı lüks bir evde ilk dini ve ekonomik faaliyetlerine başladılar. İlk resmi olmayan Sinagok’un Girne/Karaoğlanoğlu’nda kurulduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Zira bu dini mekanın izin alınmadan açıldığı ve daha sonra Girne kaymakamlığı tarafından kapatıldığı bilinmektedir. Şabat Cemaati bu hususta öncü olmuştur. Cemaatin eylemleri çeşitli yayın organları tarafından belgelerle ortaya konmuş olup yayınlar neticesinde Haham Azimov 2024 yılının başlarında adadan ayrılmıştır ancak 2004 yılından itibaren Ada’nın Kuzeyi’nde ve Güneyi’nde çok önemli dinî, ekonomik, siyasî ve sosyal çalışmalar yapmıştır. Bazı iş insanları KKTC vatandaşı yapılmış ve Ada’nın tamamında çok büyük yatırımlar yapmışlardır.
Fotoğraf-1: Kuzey Kıbrıs’ta Chaim Hilell Azimov dinî bir ritüeli yönetirken
Fotoğraf-2: Jarusalem Post’ta Yahudi’lerin Kuzey Kıbrıs’ta güçlendiklerine dair bir haber (20 Temmuz 2009)[iii]
Fotoğraf-3: Girne/Karaoğlanoğlu’nda resmi izinler alınmadan açılan Sinagok’un kapatılmasına yönelik bir basın açıklaması (19 Ekim 2023 Kaynak: MYK Gündem)[iv]
İlk Yatırımlar ve Devam Eden Arazi Alımları
KKTC’de bazı Yahudi iş inşalarının vatandaş yapılması ile birlikte Karpaz, Girne ve Lefke Bölgeleri’nde çok büyük yatırımlar yapılmaya başlanır. Bunun için önce arazi alınması gerekmekteydi. Birbirinden farklı birçok yöntem kullanılmıştır. Alınan arazilerin tamamı KKTC tapu kayıtlarında görünmemektedir. Bunun için tüm yasal boşluklardan faydalanılmıştır. KKTC yasalarına göre; noter senedi ve trust (yedi emin) yöntemi ile kurulan yerli ve yabancı şirketler üzerinden binlerce dönüm arazi alındı. KKTC vatandaşı yapılan yatırımcıların ise sınırsız arazi alım hakkı vardı ancak tapuda kayıtların çıkmaması için en güvenilir yöntem “noter ve trust” yöntemleri idi. Bu sayede tapu kayıtlarında yabancı alımı çok düşük görünecektir.[v] Zira bu konu halen daha belirsizliğini sürdürmektedir. İki yüz bine yakın satış sözleşmesinin tapuya işlenmediği iddia edilmektedir.
2004’ten bu yana dev siteler, limanlar vb. birçok yatırım yapılmış, Yahudi yerleşimcilerin mevsimlik gelebilecekleri küçük mahalleler oluşturulmuştur. KKTC doğumlu bir bilim insanı olarak tüm yatırım alanları tarafımızdan görülmüştür. Arazi alımları ve yatırımlar hızla devam etmekte ve Yahudi yerleşimcilerde gözle görülür artış gözlemlenmektedir. 2024 yılı Ramazan Bayramı için İskele bölgesinde yer alan bir alışveriş merkezinde kalabalık bir İsrail vatandaş grubu ile karşılaştık. Yine bölge esnaf ve insanı ile yapmış olduğumuz görüşmelerde İsrail vatandaşlarının bölgede nüfuslarının çok arttığı bilgisi verilmiştir. Yatırımlar önce deniz kıyı şeritlerinde başlamıştır. En büyük yatırımların genellikle sahil kesimlerinde kurulduğunu görmekteyiz. Sadece Kıbrıs’ın Kuzeyinde iki bin şirket ve 25.000 hektara yakın arazi aldıkları iddia edilmektedir ancak konuyla ilgili resmi bir komisyon kurularak herhangi bir araştırma yapılmamış olup sonuçları kamuoyu ile paylaşılmamıştır. Çeşitli gazetecilerin ele geçirdikleri şirket kayıtlarını yayınladıklarını görmekteyiz. Yayınlanan bu kayıtlara bugüne kadar ilgili firmalardan yalanlamaya yönelik herhangi bir açıklama gelmemiştir. Bu da yukarıda belirtilen rakamların doğru olma olasılığını güçlendirmektedir.
KKTC Vatandaşı Yapılan Yahudiler
Bu bölümdeki veriler, KKTC Bakanlar Kurulu kararlarından derlenmiştir.
| BAKANLAR KURULU KARARI DETAYLARI[vi] | |
| Karar ID: | 5929 |
| Karar No: | H(K-I)2001-2017 |
| Karar Tarihi: | 10/07/2017 |
| Karar Başlığı | YAACOV AFIK’İN KKTC YURTTAŞLIĞI’NA ALINMASI |
| Karar Konusu: | Bakanlar Kurulu, 6.3.1973 İsrail doğumlu Yaacov Afik’in 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9’uncu maddesinin (1)’inci fıkrasının (C) bendi uyarınca, KKTC Yurttaşlığı’na alınmasına karar verdi. |
| Önerge No: | 2123/2017 |
| Önerge Yapan Bakanlık: | İçişleri Bakanlığı |
| BAKANLAR KURULU KARARI DETAYLARI[vii] | |
| Karar ID: | 9635 |
| Karar No: | H(K-I)1716-2016 |
| Karar Tarihi: | 07/12/2016 |
| Karar Başlığı | SAMER SAADE (IGBARIA)’NIN KKTC YURTTAŞLIĞINA ALINMASI |
| Karar Konusu: | Bakanlar Kurulu, 13.3.1989 İsrail doğumlu Samer Saade (Igbaria)’nın 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9(1)(C) maddesi uyarınca, KKKTC yurttaşlığına alınmasına karar verdi |
| Önerge No: | 2499/2016 |
| Önerge Yapan Bakanlık: | İçişleri Bakanlığı |
| BAKANLAR KURULU KARARI DETAYLARI[viii] | |
| Karar ID: | 9642 |
| Karar No: | H(K-I)1720-2016 |
| Karar Tarihi: | 07/12/2016 |
| Karar Başlığı | BASMA SAADE (IGBARIA)’NIN KKTC YURTTAŞLIĞINA ALINMASI |
| Karar Konusu: | Bakanlar Kurulu, 24.12.1990 İsrail doğumlu Basma Saade (Igbaria)’nın 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9 (1) (C) maddesi uyarınca, KKTC yurttaşlığına alınmasına karar verdi. |
| Önerge No: | 2503/2016 |
| Önerge Yapan Bakanlık: | İçişleri Bakanlığı |
| BAKANLAR KURULU KARARI DETAYLARI[ix] | |
| Karar ID: | 8247 |
| Karar No: | H(K-I)550-2016 |
| Karar Tarihi: | 21/07/2016 |
| Karar Başlığı | KKTC YURTTAŞLIĞI’NA ALINMA |
| Karar Konusu: | Bakanlar Kurulu, 7.4.1960 İsrail doğumlu Ben Zion Friedman’ın sabıka kaydı, güvenlik raporu ve sağlık raporunun olumlu gelmesi koşulu ile 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9’uncu maddesinin (1)’inci fıkrasının (C) bendi uyarınca, KKTC Yurttaşlığı’na alınmasına karar verdi. |
| Önerge No: | 1253/2016 |
| Önerge Yapan Bakanlık: | İçişleri Bakanlığı |
| BAKANLAR KURULU KARARI DETAYLARI[x] | |
| Karar ID: | 20774 |
| Karar No: | K(II)1563-2012 |
| Karar Tarihi: | 20/06/2012 |
| Karar Başlığı | KKTC YURTTAŞLIĞI’NA ALINMA |
| Karar Konusu: | Bakanlar Kurulu,13.11.1973 Israel doğumlu Amikam Marhoom’un sabıka kaydı, güvenlik raporu ve sağlık raporunun olumlu gelmesi koşulu ile 25/1993 Sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9’uncu Maddesi’nin (1)’inci Fıkrası’nın (B) Bendi uyarınca KKTC Yurttaşlığı’na alınmasına karar verdi. |
| Önerge No: | 1483/2012 |
| Önerge Yapan Bakanlık: | İçişleri ve Yerel Yönetimler Bk. |
| BAKANLAR KURULU KARARI DETAYLARI[xi] | |
| Karar ID: | 17478 |
| Karar No: | K(II)853-2013 |
| Karar Tarihi: | 22/04/2013 |
| Karar Başlığı | KKTC YURTTAŞLIĞI’NA ALINMA |
| Karar Konusu: | Bakanlar Kurulu, 27.12.1950 Bergama doğumlu Simon Mistriel Aykut’un sabıka kaydı, güvenlik raporu ve sağlık raporunun olumlu gelmesi koşulu ile 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9’uncu maddesinin (1)’inci fıkrasının (B) bendi uyarınca KKTC Yurttaşlığı’na alınmasına karar verdi. |
| Önerge No: | 859/2013 |
| Önerge Yapan Bakanlık: | İçişleri ve Yerel Yönetimler Bk. |
KKTC Bakanlar Kurulu verilerinde de görüleceği üzere altı Yahudi’nin KKTC vatandaşı yapıldığı görülmektedir. Bu isimler incelendiğinde KKTC’deki en büyük yatırımları yaptıkları görülmektedir. KKTC yasalarına göre Türk bir anne ve babadan doğmayan ancak vatandaş olan bir kimse KKTC vatandaşlığı almış ise Türk anne ve babadan doğan KKTC vatandaşlarının kazandığı tüm haklara sahiptir.
KKTC’de Yabancıların Mülk Alımı ile İlgili Yapılan Son Değişiklikler
Gerek Kıbrıs’ta gerekse Türkiye’de konuyla ilgili oluşan kamuoyu baskısı neticesinde KKTC’de yabancıların mülk alımı ile ilgili bazı kısıtlamalar getirilmiş ancak KKTC vatandaşı yapılan yabancıların mülk alımı, 2024 yılına kadar satın aldıkları mülkler ve şirket kurmalarına yönelik yeni bir düzenleme yapılmamıştır. Yasa ile ilgili Anadolu Ajansı’nın haberi şöyledir:
“Yeni şartlar ve bazı alımlara kısıtlamalar getiren “Taşınmaz Mal Edinme ve Uzun Vadeli Kiralama (Yabancılar) (Değişiklik) Yasa Tasarısı” KKTC Cumhuriyet Meclisi’nde oy çokluğu ile kabul edildi. Değişikliğe göre, yabancı uyruklular KKTC’den bir apartman dairesi veya konut alabilecek. KKTC’yi tanıyan ülkeler ile KKTC vatandaşlarına kendi topraklarında 3 konut veya apartman dairesi satın alma hakkı tanıyan ülkelerin vatandaşları ise KKTC’de 3 konut veya apartman dairesi edinebilecek. Önceki düzenlemede de yabancılar KKTC’de bir konut veya apartman dairesi alabiliyorlardı ancak yeni düzenlemeye müstakil ev alımında arazi sınırlandırılması eklendi. Daha önce, müstakil ev alımında konutun içinde bulunduğu arazi 5 dönüme kadar çıkarken, değişiklikle bu alan 2,5 dönüme düşürüldü. KKTC Cumhuriyet Meclisi’nde kabul edilen yasa ile yabancıların yatırım amaçlı arazi alımı konusunda da değişikliğe gidildi. Daha önce 3 milyon avro yatırımla 60 dönüm arazi alabilen yabancılar için arazi genişliği aynı kalırken yatırım miktarı 20 milyon avroya çıkarıldı. Daha önce şart koşulan 3 milyon avroluk yatırımın niteliğine bakılmazken, yeni yasadaki 20 milyon avroluk yatırımın içinde sanayi, eğitim veya sağlık alanında olması zorunluluğu getirilerek 2 yıl içinde bu yatırımları yapmadığı tespit edilenlerin ellerinden arazilerin alınacağı yer aldı. Yabancıların, şirketler veya mütevelli aracılığı ile daha önce sınırsız arazi alabilme şartı da değiştirildi. Bundan sonra yabancıların ortaklığı yüzde bir dahi olsa şirket veya mütevelli yabancı sayılacak ve sadece gerçek kişilerin haklarından yararlanarak 1 konut veya 20 milyon avroluk yatırım ile 60 dönüm arazi alabilecek. Yabancıların kayıtsız taşınmazlarına da kayıt altına alınma zorunluluğu getirildi. Buna göre, yabancılar ellerinde bulunan fazla arazi ve mülkleri 2 yıl içerisinde satmak ve sözleşmelerini 6 ay içerisinde Tapu Dairesi’ne bildirmek zorunda olacak. Fazla mülklerle ilgili Bakanlar Kuruluna 2 yıllık süreyi 3 yıla uzatma hakkı tanınırken, yasayı ihlal eden yabancılara asgari ücretin 500 katı para cezası verilecek.”[xii]
KKTC Vatandaşı Yahudiler ve Rum Tarafının Yaptığı Tutuklamalar
Rum tarafında da çok güçlü olan Yahudi lobisi Baf, Larnaka ve Limasol’da da çeşitli dini ritüeller gerçekleştirmekte olup son yaşanan gelişmeler bağlı olarak sözde savaş mağduru vatandaşlarını Güney ve Kuzey’de satın aldıkları konutlarda ağırlamaktadırlar. Buna karşın Rumlar çeşitli vesilelerle Kuzey’de çok sayıda mülkün KKTC vatandaşı yapılan Yahudiler tarafından satın alınması ile ilgili rahatsızlığını dile getirmiş ve yakın bir zamanda Simon Mistriel Aykut’u tutuklayarak hakkında yüzlerce davayı gündeme getirmiştir. Konuyla ilgili haber şu şekildedir: “Kuzeyde kalan Rum malları üzerine inşaat yaparak, sahibinden habersiz başkasına satış yaptığı iddiasıyla tutuklanan Afik Group Direktörü Simon Mistriel Aykut’un tutukluluk süresi, bugün çıkarıldığı mahkeme tarafından 6 gün daha uzatıldı. Mahkeme ayrıca Aykut’un şirketinin yönetim kurulu üyelerinin de tutuklanmasına yönelik karar üretti.”[xiii]
Rumların konuyla ilgili takınmış olduğu tutum bize şunu göstermektedir: Kıbrıs görüşmelerinde artık KKTC vatandaşı yapılan yabancıların da satın aldığı mülkler görüşme masasında bir sorun olarak karşımıza çıkacaktır.
Sonuç
Arz-ı Mevud’un içinde olup olmadığı tartışıladursun, Yahudi diasporası İsrail devletinin güvenliği ve geleceğinin Kıbrıs Adası’na bağlı olduğunu çok iyi bilmektedir. Zira binlerce yıldır Kıbrıs Adası’nı ele geçirmeye çalışmışlar ancak bir türlü başarılı olamamışlardır. İçinde bulunduğumuz son yüzyılda meydana gelen İkinci Dünya Savaşı’nda Kıbrıs’ta on adet kampa yerleşen Yahudiler Filistin’in işgali ile Kıbrıs’ı fiili olarak terk etmiş gibi görünseler de aslında dini, ekonomik, sosyal ve stratejik varlıklarını Ada’nın her iki tarafında devam ettirmişlerdir.
[i] Annan planı ile birlikte dört tip toprak türü olduğu tescillenmiştir. 1. Türk Malı (1571’den beri); 2.Rum Malı (1571’den beri); 3.Eşdeğer Topraklar (1974 Barış Harekâtı sonrası göç eden Türk ve Rumlara bıraktıkları mallara karşılık verilen topraklar); 4.Tahsis Topraklar (1974 sonrası Türkiye’den Kuzey tarafının nüfusunu şenlendirmek üzere Türkiye’den gönderilen göçmenlere verilen topraklar). Annan planında hangi malın devredileceği, devredilmeyeceği vb. tüm sorunlar ortaya konmuş, bu plan ile ortaya konan bir çok öneri her iki toplum tarafından kısmî olarak uygulanmıştır. Yahudiler bunun üzerine önce eşdeğer tapulu toprakları almış ardından Kuzey tarafta eşdeğer, Türk, tahsis ve Rum mallarını satın almaya yönelmişlerdir.
[ii] Kıbrıs’ta Yahudiler’in tarihi süreç içerisinde yerleşmeleri ve İsrail devletini kurulmasında Kıbrıs’ın oynadığı rol ile ilgili olarak bakz.: Ulvi Keser (2019). 1945-48 Kıbrıs’ta Yahudiler: İsrail Devleti Nasıl Kuruldu, Hiperyayınları, İstanbul.
[iii] https://www.jpost.com/jewish-world/jewish-features/jewish-life-grows-in-north-cyprus
[iv] https://www.mykibris.com/kktc/haber/ozturkten-kktcdeki-yahudi-orgutu-chabatin-kapatilmasi-cagrisi-kibristaki-yapi-hakkinda-neler-biliniyor-35190
[v] Tapuya Verilmeyen Satış Sözleşmeleri
Tapuya kaydedilmeyen mülklerin satışıyla ilgili net bir bilgi bulunmuyor. Bu durum, satılan mülk sayısının ve büyüklüğünün belirsizliğine neden oluyor. Bu karmaşık durumun içinden çıkmanın zor olduğunu belirten Bakan Oğuz, kaydedilmeyen mülklerin belirlenebilmesi için yeni bir yasal düzenleme yapılacağını ve emlak sektörüne zarar vermeden hareket edileceğini açıkladı. Yabancıların KKTC’ye olan ilgisi, özellikle İskele bölgesinde yoğunlaşıyor. Ancak bu durumun, Kıbrıs sorununun çözümlenmesi durumunda ortaya çıkacak mülkiyet sorununu daha da karmaşık hale getirebileceği belirtiliyor. Çünkü şu anda kuzeyde satılan mülklerin büyük bir kısmı Rumlara ait, ve olası bir çözüm sürecinde ortaya çıkabilecek tazminat miktarlarının 20 milyar Avro’nun üzerinde olabileceği konuşuluyor. (https://www.kamudanhaber.net/kibrisin-kuzeyinde-yabancilara-mulk-satislari-kktc-meclisinin-ana-gundem-maddesi-oldu)
[vi] http://95.0.174.26/bkkarar/5929/detay
[vii] http://95.0.174.26/bkkarar/9635/detay
[viii] http://95.0.174.26/bkkarar/9642/detay
[ix] http://95.0.174.26/bkkarar/8247/detay
[x] http://95.0.174.26/bkkarar/20774/detay
[xi] http://95.0.174.26/bkkarar/17478/detay
[xii] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kktcde-yabancilarin-mal-edinme-ve-uzun-vadeli-kiralama-sartlari-yeniden-duzenlendi/3226440#:~:text=Lefko%C5%9Fa,apartman%20dairesi%20veya%20konut%20alabilecek.
[xiii] https://www.kibrispostasi.com/c58-GUNEY_KIBRIS/n522395-afik-group-direktoru-simon-mistriel-aykout-6-gun-daha-tutuklu-kalacak
